Trwa szczyt klimatyczny COP26 w Glasgow. Uczestniczy w nim delegacja watykańska i liczni katolicy. Lobbuje Franciscans International oraz siostry i bracia z franciszkańskiej inicjatywy na rzecz sprawiedliwości, pokoju i ochrony stworzenia. Jest tam także Patryk Białas z REFA. Ale aktualne zostaje pytanie: dlaczego angażujemy się w takie działania? Co katolicy mogą dodać do debaty o zmianach klimatycznych i ich wpływie na świat współczesny? Co o tym mówi papież Franciszek?... Oto próba odpowiedzi Anny C. Gutiérrez z jednej z licznych wspólnot Laudato si’. Zapraszamy do debaty!
W 2015 roku papież Franciszek napisał encyklikę Laudato si’, która pomogła katolikom na całym świecie lepiej zrozumieć, że „wszystko jest ze sobą powiązane”. Dokument ten umiejscowił tysiąclecia nauczania Kościoła w kontekście dzisiejszego kryzysu ekologicznego. Jednak już wcześniej katolicy podejmowali działania przeciwko kryzysowi klimatycznemu. Problem zmian klimatycznych dotyka wielu kwestii, które są istotą tego, co to znaczy być katolikiem i jak właściwie przeżywać naszą wiarę.
Czym są zmiany klimatyczne?
Obecny kryzys klimatyczny znajduje odzwierciedlenie w dramatycznym wzroście temperatury na świecie, w dużej mierze spowodowanym emisją gazów cieplarnianych, które produkujemy od czasu rewolucji przemysłowej. Ma to wpływ na inne obszary życia ludzkiego – produkcję żywności, ekstremalne zjawiska pogodowe, niedobory wody i podnoszący się poziom mórz. Naukowcy prognozują coraz gwałtowniejsze katastrofy naturalne, które skutkować będą śmiercią wielu osób i koniecznością migracji ludności, co dotyczyć będzie głównie najsłabszych i najuboższych.
W encyklice Laudato si’ papież Franciszek podkreśla, że zmiany klimatyczne stanowią kwestię moralną, wedle której cały Kościół katolicki jest wezwany do działania. „W istocie degradacja środowiska i degradacja społeczeństwa wyrządzają szczególną szkodę najsłabszym mieszkańcom planety: «Zarówno wspólne doświadczenia życia codziennego, jak badania naukowe wskazują, że najpoważniejsze skutki wszystkich przestępstw przeciwko środowisku znoszą ludzie najuboższi»” (LS 48) .
Dlaczego katolicy i Kościół katolicki są zaniepokojeni zmianami klimatycznymi?
Kościół katolicki martwi się zmianami klimatycznymi, ponieważ ich skutki odbijają się na wszystkich żywych istotach, a najbardziej na najsłabszych. Czytamy w Piśmie Świętym ten swoisty apel o miłość: „Wszystko więc, co byście chcieli, żeby wam ludzie czynili, i wy im czyńcie” (Mt 7,12).
Chociaż jako ludzie jesteśmy stworzeni na obraz i podobieństwo Boga, nie czyni nas to lepszymi od reszty stworzenia. Obdarzeni inteligencją jesteśmy przez to raczej bardziej odpowiedzialni za to, aby kierować wszystkimi rzeczami ku dobremu i przez to oddawać chwałę Bogu. Wizja natury jako przedmiotu zysku jest błędna – naruszyła ona równowagę, spowodowała skutki, które obserwujemy obecnie w świecie. Jesteśmy wezwani przez wiarę do troski o stworzenie, ponieważ jest ono odbiciem wielkości i mocy Boga, mocy, która nieustannie się odnawia.
W encyklice Laudato si’ papież Franciszek mówi: „W Biblii Bóg, który wyzwala i zbawia, jest tym samym Bogiem, który stworzył wszechświat, a te dwa sposoby Boskiego działania są ze sobą ściśle i nierozerwalnie związane” (LS 73). Od początku istniał plan zbawczy dla ludzkości. Poprzez karty Pisma Świętego widzimy, że Bóg wziął na siebie zadanie, aby dać nam poznać niezmierzoną godność, jaką ma każde z Jego stworzeń: „Przypatrzcie się ptakom w powietrzu: nie sieją ani żną i nie zbierają do spichrzów, a Ojciec wasz niebieski je żywi” (Mt 6,26).
Jaka jest rola Kościoła katolickiego w działaniach związanych ze zmianami klimatycznymi?
Kościół wniósł fundamentalny wkład do rozwoju myśli ludzkiej. W tekstach Kościoła odnajdujemy liczne refleksje na temat troski o nasz wspólny dom. Wielu świętych wskazywało na konieczność ochrony stworzenia. Jednym z najpiękniejszych przykładów kontemplacji dzieła stworzenia jest hymn św. Franciszka z Asyżu, ogłoszonego patronem ekologów, rozpoczynający się od słów: „Pochwalony bądź, Panie, z wszystkimi Twoimi stworzeniami”.
Papież Franciszek w encyklice Laudato si’ niejednokrotnie odwołuje się do postaci Świętego, pisze o nim: „Dostrzegamy w nim, do jakiego stopnia nierozerwalnie są połączone troska o naturę, sprawiedliwość wobec biednych, zaangażowanie społeczne i pokój wewnętrzny” (LS 10).
Ale myśl papieży jeszcze przed Laudato si’ wskazywała na odpowiedzialność człowieka za świat stworzony. Jan Paweł II w orędziu na Światowy Dzień Pokoju w 1990 roku pisał: „Szczególnie chrześcijanie traktują swoją odpowiedzialność za ład wewnątrz stworzenia i swoje obowiązki względem natury i Stwórcy jako element swojej wiary”.
Z kolei Benedykt XVI w encyklice Caritas in Veritae (51) mówi nam: „Kościół jest odpowiedzialny za stworzenie i powinien dawać wyraz tej odpowiedzialności także na forum publicznym. A czyniąc to, powinien bronić nie tylko ziemi, wody i powietrza jako darów stworzenia należących do wszystkich. Powinien przede wszystkim chronić człowieka przed zniszczeniem samego siebie”.
Również w homilii inauguracyjnej Benedykt XVI wyjaśnił, jak ważna musi być troska o stworzenie i ekologiczne nawrócenie dla wszystkich katolików. „Ponieważ tak rozległe stały się pustynie wewnętrzne, na świecie mnożą się zewnętrzne pustynie. Dlatego bogactwa ziemi nie służą już budowaniu Bożego ogrodu, w którym wszyscy by mogli żyć, lecz wykorzystywane są przez moce wyzysku i zniszczenia”.
Zaangażowanie papieża Franciszka
W encyklice Laudato si’ papież Franciszek podkreśla ważne kwestie dotyczące troski o nasz wspólny dom, posiłkując się tekstami z Pisma Świętego, dokumentami Kościoła katolickiego i swoimi doświadczeniami ekumenicznymi. Ojciec Święty angażuje się w działania dotyczące przeciwdziałania zmianom klimatycznym, ukazuje zło, które dotyka ludzi, zwłaszcza najbezbronniejszych.
Wzywa nas do ekologicznego nawrócenia, uznania naszego wkładu w kryzys społeczny i ekologiczny oraz działania na rzecz uzdrowienia i odnowienia naszego wspólnego domu. Zachęca chrześcijan do uświadomienia sobie znaczenia troski o Boże stworzenie dla naszej wiary: „Życie powołaniem, by być obrońcami dzieła Bożego, jest istotną częścią życia uczciwego, nie zaś czymś opcjonalnym, ani też drugorzędnym elementem doświadczenia chrześcijańskiego” (LS 217).
O ekologicznym nawróceniu i codziennych małych krokach, które każdy nas może podjąć w trosce o świat stworzony możesz przeczytać w artykule Michala Lewickiego na naszym portalu.
Opracowanie red. REFA na podstawie art. Anny Caroliny Gutiérrez
Catholic Church and climate change: Why Catholics care about climate change
