Warto spojrzeć na środowisko przyrodnicze miasta w szerszym, globalnym kontekście. W miastach żyje obecnie ponad połowa ludzkości, a w następnych dziesięcioleciach liczba ich mieszkańców wzrośnie dwukrotnie. Wraz z procesem urbanizacji zwiększa się presja na środowisko przyrodnicze i zanika różnorodność biologiczna. Badania szwedzkich naukowców pokazują, że istnieje szansa na odwrócenie tego trendu...
W listopadzie 2012 r. opublikowano wyniki badań, pt. „City and Biodiversity Outlook. Action and Policy” („Prognozy dla miast i bioróżnorodności”), które wskazują na wiodącą rolę ośrodków miejskich w ochronie różnorodności biologicznej. Badacze z różnych części świata zastanawiają się, czy jest możliwe pogodzenie prognozowanego, gwałtownego rozwoju obszarów zurbanizowanych z ochroną bioróżnorodności, lokalnych ekosystemów, przy zachowaniu równowagi ze środowiskiem przyrodniczym. Dokument pokazuje szereg korzyści, jakie płyną z ochrony bogactwa przyrodniczego miasta i prawidłowo funkcjonujących ekosystemów, oraz kreśli wyzwania i szanse, jakie zapewnia politycznie poprawny oraz społecznie oczekiwany zrównoważony rozwój miast. Autorami opracowania są naukowcy współpracujący ze Stockholm Resilience Centrena Uniwersytecie w Sztokholmie, Sekretariatem Konwencji o Różnorodności Biologicznej (CBD) oraz ICLEI – Samorządami na rzecz Zrównoważonego Rozwoju. Raport „CBO” publikowany jest w dwóch etapach, a pełna wersja, pt. „Global Urbanization, Biodiversity, and Ecosystems – Challenges and Opportunities”,ukaże się jeszcze w tym roku. Z myślą o Polsce warto szczegółowo zapoznać się z wnioskami i przykładami konkretnych rozwiązań projektowych oraz dobrych praktyk, ponieważ opisane globalne problemy miast (np. proces urbanizacji, skutki zmian klimatycznych, spadek bioróżnorodności, fragmentaryzacja siedlisk oraz zanik tzw. usług ekosystemowych) pojawiają się również u nas.
Autorzy raportu pokazują, że jeżeli utrzyma się obecny trend rozwojowy na świecie, liczba mieszkańców miast i aglomeracji miejskich do 2050 r. zwiększy się dwukrotnie i wyniesie 6,3 mld. Jak we wstępie podkreśla sekretarz generalny ONZ, Ban Ki-moon, na Ziemi w najbliższych dekadach nastąpi największa i najszybsza ekspansja miast w historii ludzkości. Świat staje się coraz bardziej zurbanizowany i coraz mniej agrarny. Oprócz powstających spektakularnych megapolis (silnie zurbanizowanych, powiązanych funkcjonalnie i komunikacyjnie obszarów dwóch lub więcej aglomeracji) przewiduje się dynamiczny rozwój mniejszych miast, zapoczątkowany przez kraje globalnego południa. Jeżeli obecnie trendy demograficzne utrzymają się, powierzchnia obszarów zurbanizowanych do 2020 r. zwiększy się o 800 tys. – 3,3 mln km2. Rozrastające się ośrodki miejskie zmienią krajobraz większości miast i stref podmiejskich, znacząco oddziałując na środowisko przyrodnicze, bioróżnorodność, istniejące obszary chronione i tereny uprawne, a w konsekwencji na uwarunkowania społeczno-gospodarcze.
Przyszłość globu zależy w dużej mierze od kierunku przyjętych rozwiązań oraz zrównoważonego gospodarowania zasobami i ekosystemami w celu osiągnięcia równowagi pomiędzy ekspansją terytorialną miast oraz funkcjonowaniem ekosystemów miejskich. Wpływ urbanizacji na lokalną bioróżnorodność jest złożony, związany przede wszystkim z rosnącą presją na obszary najcenniejsze przyrodniczo i z procesem ubożenia środowiska przyrodniczego. W głównej mierze dotyczy to obszarów zurbanizowanych, zlokalizowanych w sąsiedztwie terenów chronionych i lasów, które stanowią kluczowe ostoje bioróżnorodności. Pośród najbardziej niekorzystnych zmian towarzyszących wzrostom miasta „CBO” wymienia rosnącą presję na ekosystemy, aneksję obszarów rolniczych, inwazję gatunków obcych, niedoskonałość prawa i planowania przestrzennego, fragmentację siedlisk, zaburzenia klimatu oraz zanieczyszczenie powietrza i wody.
Na kilkudziesięciu stronach raportu zdefiniowano podstawowe problemy w różnych częściach globu oraz przykłady i efekty zrównoważonych działań i dobrych praktyk, pokazując, że inwestowanie w bioróżnorodność, jeśli nie jest absolutną koniecznością, może się gospodarce i społeczności po prostu opłacać. A miasta w coraz większym stopniu, choć nie w sposób równomierny, będą odczuwać negatywne skutki degradacji środowiska przyrodniczego, zmian klimatycznych i zaburzeń usług ekosystemowych, takich jak utrudniony dostęp do wody, spadek produktywności gleb, bezpieczeństwa żywieniowego czy pogorszenie warunków środowiska (i ludzkiego zdrowia).
Fragment artykułu, który ukazał się w "Zieleni Miejskiej" (2/2013), pt. "W obliczu wyzwań zrównoważonego rozwoju".
