W dniu św. Franciszka z Asyżu, Patrona Ekologów w 2023 roku Ojciec Święty opublikował adhortację apostolską o kryzysie klimatycznym Laudate Deum (Pochwalony bądź Panie). Papież Franciszek przypomina, że świat potrzebuje sojuszy, które nie są przeciwko komuś, ale na korzyść wszystkich, nie dla własnych interesów ale dla interesów całego świata oraz by religie dawały w tym dobry przykład. Wśród nich najważniejszymi są dziś pokój i klimat. Oto obszerne omówienie tematu autorstwa Wojciecha Stawiany, eksperta Polskiej Izby Ekologii, współpracownika REFA.

Adhortacja składa się z 73 punktów (zawartych w 6 rozdziałach) z których każdy może i powinien stanowić inspirację dla  zbiorowych i indywidualnych przemyśleń i działań. Zdaniem Franciszka wobec zachodzących zmian klimatycznych, brak zadowalającej reakcji z naszej strony sprawia, że znaleźliśmy się blisko punktu krytycznego. Zaprzeczający globalnemu ociepleniu – negacjoniści klimatyczni nie mają racji: globalne ocieplenie jest niewątpliwie skutkiem działalności człowieka.

Choćbyśmy starali się temu zaprzeczyć, „oznaki zmian klimatycznych są coraz bardziej oczywiste”. Zwraca uwagę, że coraz częściej doświadczamy „zjawisk ekstremalnych, częstych okresów wyjątkowych upałów, susz i innych dolegliwości ze strony Ziemi”. Przypomina również, iż zostało udowodnione, „że niektóre zmiany klimatu wywołane przez człowieka, znacznie zwiększają prawdopodobieństwo częstszych i bardziej intensywnych zdarzeń ekstremalnych”. W odniesieniu do tych, którzy starają się zminimalizować bądź lekceważyć  skutki zmian klimatycznych Papież podkreśla, że „to, czego obecnie jesteśmy świadkami, to niezwykłe przyspieszenie ocieplenia”.  Zwraca również uwagę, że „prawdopodobnie za kilka lat wiele grup ludności będzie musiało przenieść swoje domy z powodu tych zdarzeń” (LD 6).

Następca św. Piotra apeluje o współodpowiedzialność w kwestii zmian klimatycznych, ponieważ „goszczący nas świat rozpada się i być może zbliża się do punktu krytycznego”. Zmiany klimatyczne są jednym z „głównych wyzwań stojących przed społeczeństwem i wspólnotą światową”, gdyż ich „skutki (...) ponoszą osoby najbardziej bezbronne” (LD 3).

W punktach (LD 11-13) Ojciec Święty podkreśla ludzkie - antropogeniczne przyczyny zmian klimatycznych. Stężenie gazów cieplarnianych w atmosferze, w ciągu ostatnich pięćdziesięciu lat ma mocne przyspieszenie. Temperatura rośnie w bezprecedensowym tempie, niespotykanym w ciągu ostatnich dwóch tysięcy lat. Skutkiem tych zjawisk jest zakwaszenie mórz i topnienie lodu, a zbieżności tych zjawisk przy równoczesnym wzroście emisji gazów cieplarnianych nie da się nie zauważyć. Zdecydowana większość naukowców zajmujących się klimatem popiera tę korelację i tylko niewielki odsetek z nich próbuje zaprzeczyć takim dowodom. Równocześnie kryzys klimatyczny nie jest problemem interesującym największe potęgi gospodarcze, którym zależy na osiągnięciu maksymalnego zysku przy najniższych kosztach i w możliwie najkrótszym czasie.

Tym, którzy obwiniają ubogich o posiadanie zbyt licznego potomstwa i starają się rozwiązywać  problem poprzez okaleczanie kobiet w krajach mniej rozwiniętych, Franciszek przypomina, że „bardzo niski procent najbogatszej światowej populacji zanieczyszcza więcej, w porównaniu do 50 procent najbiedniejszej światowej populacji.  Natomiast Afryka, gdzie mieszka „ponad połowa osób najuboższych na świecie, jest odpowiedzialna za zaledwie ułamek emisji historycznych. Papież popiera również wycofywanie się z paliw kopalnych i podważa  opinie tych, którzy uważają, że ograniczenie zużycia tych paliw kopalnych doprowadzi do zmniejszenia liczby miejsc pracy, Podkreśla, że realizacja dobrze zarządzanej transformacji w celu wykorzystywania odnawialnych źródeł energii umożliwi  wygenerowanie niezliczonych miejsca pracy w różnych sektorach. W adhortacji zawarty jest apel do  polityków i przedsiębiorców o natychmiastowe  podjęcie tych kwestii  (LD 8-10).

Na kolejnych stronach dokumentu papieskiego zawarto m. in. następujące kwestie:

• tempa realizacji działań dla osłabienia postępu zmian klimatycznych – jest mało czasu, aby uniknąć najbardziej tragicznych skutków (LD 14,18),

• krytykę technokratycznego paradygmatu według którego człowiek nie ma żadnych ograniczeń. W adhortacji Franciszek kładzie kres idei autonomicznej, wszechmocnej i nieograniczonej istoty ludzkiej. I wskazuje na to, że życie człowieka jest niezrozumiałe i niemożliwe do utrzymania bez innych stworzeń. (LD 20-26),

• etycznego upadku władzy, fałszywego marketingu i informacji (LD 28 -32),

• słabości polityki międzynarodowej w obszarze kryzysu klimatycznego (LD 35-37),

• nieodpowiedzialnych kpin z ochrony środowiska wyrażanych w imię interesów gospodarczych (LD 58-60)

Franciszek pisze o powodach zaangażowania na rzecz środowiska naturalnego, wynikających z wiary w Chrystusa i zachęca braci i siostry innych religii, aby uczynili to samo. Światopogląd judeochrześcijański podtrzymuje szczególną i centralną wartość istoty ludzkiej pośród wspaniałego koncertu wszystkich istot, które tworzą rodzaj uniwersalnej rodziny, wspaniałej komunii pobudzającej do świętego, serdecznego i pokornego szacunku. (LD 61 - 67).

Wiele wyzwań skierowanych było do uczestników Szczytu Klimatycznego w Dubaju. Jednym z wydarzeń, jakie otwarły COP 28, było ogłoszenie funduszu na rzecz strat i szkód, w ramach którego kraje rozwinięte mają wesprzeć kraje ubogie cierpiące z powodu zmian klimatycznych. Jak zaznaczył kard. Parolin, „stanowi to jeden z wielkich znaków nadziei”.

Z okazji otwarcia  w Dubaju Pawilonu Wiary Papież wystosował specjalne wideo przesłanie:  Podkreślił w nim, że inicjatywa realizacji takiego pawilonu jest na Szczycie Klimatycznym realizowana po raz pierwszy. Inicjatywa taka świadczy o woli wspólnego działania. Dzisiaj świat potrzebuje sojuszy, które nie są przeciwko komuś, ale na korzyść wszystkich. Jest pilnie potrzebne, by religie, nie wpadając w pułapkę synkretyzmu, dawały dobry przykład, pracując razem: nie dla własnych interesów lub interesów jednej ze stron, ale dla interesów naszego świata. Wśród nich najważniejszymi są dziś pokój i klimat.

Wojciech Stawiany, ekspert Polskiej Izby Ekologii

Inna, obszerniejsza wersja artykułu została opublikowana w Magazynie Ekologia nr 4/2023