• RiabininCzas przemian i nawrócenia ekologicznego trwa nieustannie. Matka Ziemia i myślenie ekologiczne.
  • cop karuzela
  • cytat
  • encyklika karuzela
  • Boska ziemia
  • encyklika
  • Czas przemian i nawrócenia ekologicznego trwa nieustannie. Matka Ziemia i myślenie ekologiczne.
  • Przemówienie papieża Franciszka do uczestników spotkania „WIARA I NAUKA: W KIERUNKU COP26”
  • Ekologia encykliki Fratelli tutti
  • Zielone Słowa BOSKIEJ ZIEMI.To przewodnik porządkujący wzajemne relacje Kościoła katolickiego z tematyką ochrony przyrody, środowiska, klimatu i ekologii.
  • Ekologia to ważna część nauczania Kościoła – wywiad KAI z o. Stanisławem Jaromi

biblioteka laudatosi jp2 biblioteka laudatosi benedykt xvi biblioteka laudatosi kkwpolscesqr

biblioteka laudatosi dol dzielo stworzenia biblioteka laudatosi dol ochrona srodowiska biblioteka laudatosi dol ekologia integralna biblioteka laudatosi dol encyklika laudatosi

Właśnie pojawiła się w sprzedaży pierwsza polska monografia podejmująca całościowe opracowanie tematów papieskiej eko-encykliki. Nosi tytuł „Kościół i nauka w obliczu ekologicznych wyzwań. Źródła, inspiracje i konteksty encykliki Laudato si’” i jej redaktorami są ks. Jacek Poznański SJ i o. Stanisław Jaromi OFMConv. Ta cenna publikacja jest dalszym ciągiem projektu zainicjowanego przed rokiem wspólnie przez Instytut Filozofii Akademii Ignatianum w Krakowie, Ruch Ekologiczny św. Franciszka z Asyżu oraz Franciszkańskie Towarzystwo Naukowe. Publikujemy obszerne omówienie książki i jej spis treści oraz zapraszamy do lektury.

W dniu 18 czerwca 2015 r. został opublikowany pierwszy tak wysokiej rangi dokument Kościoła katolickiego dotyczący ekologii: encyklika papieża Franciszka Laudato si’ („Chwała Tobie” albo „Pochwalony bądź” - wyrażenie to pochodzi z Hymnu Stworzenia ułożonego przez św. Franciszka z Asyżu). Papież dokonuje w niej cennej i długo oczekiwanej aktualizacji społecznej nauki Kościoła, proponując w kontekście kryzysu ekologicznego m.in. przewartościowanie roli ekonomii, gospodarki i polityki tak, aby wyraźnie były nakierowane na służbę ludziom, współpracę narodów na rzecz pokoju i sprawiedliwego podziału dóbr, bardziej zdecydowaną troskę o stworzenie oraz obronę Matki Ziemi. Kwestia ochrony stworzenia zawsze była bliska papieżowi Franciszkowi. W jednym z wcześniejszy wystąpień mówił: „Chciałbym byśmy wszyscy zdecydowanie zobowiązali się do poszanowania i ochrony stworzenia, zwracając uwagę na każdego człowieka, przeciwdziałając kulturze marnotrawstwa promując natomiast kulturę solidarności i spotkania”. Papież wskazywał także, że ochrony stworzenia i dbałości o środowisko nie można oddzielić od „ekologii ludzkiej”, gdyż obecny kryzys jest nie tylko problemem ekonomicznym, ale także środowiskowym, etycznym i antropologicznym. A w encyklice stwierdza, że sięga on samych podstaw kultury i duchowości. W odpowiedzi proponuje swój projekt ekologii integralnej, którego punktem wyjścia jest ekologiczne nawrócenie.

Kościół konsekwentnie poszukiwał rozwiązań trudnych wyzwań w każdej epoce dziejów i czyni to również w obecnych czasach. Jako najstarsza i największa organizacja międzynarodowa na świecie jest wyjątkowo przygotowany do zaprezentowania zbiorowej odpowiedzi na wyzwania środowiskowe. Prezentując niniejszą książkę, wyrażamy nasze głębokie przekonanie, że dwutysiącletnie doświadczenie Kościoła w „ludzkich sprawach” stowarzyszone z analizami przyrodników, filozofów i teologów, może dostarczyć inspirującego materiału do pogłębionej refleksji oraz roztropnego i odpowiedzialnego działania. W związku z tym zaprosiliśmy przedstawicieli różnych dziedzin wiedzy do wspólnych rozważań i dyskusji nad zagadnieniami poruszanymi w encyklice, nad jej propozycjami kulturowymi, teologicznymi, bioetycznymi, duchowymi czy pastoralnymi. Autorzy publikowanych tutaj artykułów badają doniosłość teologiczną i filozoficzną, ekologiczną i społeczną Laudato si’, oraz starają zmierzyć się z kontrowersjami, jakie pojawiają się w dotychczasowych komentarzach na temat tego tekstu.

Zebrane artykuły zostały uporządkowane w dwóch grupach tematycznych. Pierwsza zawiera teksty, które badają źródła oraz inspiracje treści zawartych w encyklice. Z pewnością trzeba ich poszukiwać w pochodzeniu Jorge Mario Bergoglio, w jego formacji chrześcijańskiej w Kościele katolickim, formacji duchowej i zakonnej, Tradycji i Nauczaniu Magisterium. Druga grupa dotyczy bliższych i dalszych kontekstów, w których należy osadzić rozważania zawarte w encyklice: filozoficznej i etycznej problematyki, dyskusji wokół zmian klimatycznych, problem przeludnionych miast.

Dla zrozumienia papieża Franciszka z pewnością istotne jest miejsce, gdzie się wychował i dorastał, wraz z jego historią i geografią: Argentyna, a szerzej, cała Ameryka Południowa. Franciszkanin, Kasper Kaproń stwierdza w tekście pt. „Południowoamerykańskie praźródła encykliki Laudato sí”, że wrażliwość papieża Franciszka na tematy związane z poszanowaniem świata przyrody związana jest z faktem, iż pochodzi on z kontynentu, gdzie mieszkańcy żyją w bardzo silnym związku z otaczającą ich biosferą. Dzięki temu wyraźnie odczuwają współzależność między człowiekiem a naturą i jasno dostrzegają procesy niszczące ich naturalny habitat. Autor skupia się przede wszystkim na problematyce związanej z życiem Indian południowo-amerykańskich oraz zagrożeniach ekologicznych Lasów Amazonii, zwanych „zielonymi płucami świata”. Bardzo ścisły, wręcz organiczny związek mieszkańców Ameryki Południowej z Ziemią i z całym środowiskiem naturalnym znalazły swe odniesienia w regulacjach prawnych państw oraz w teologii, a w konsekwencji także w dokumentach lokalnego Kościoła. Według Kapronia, Kościół Ameryki Łacińskiej można uznać za protagonistę wyzwania, jakim jest poszanowanie dzieła stworzenia w Kościele katolickim.

Józef Bremer zwraca uwagę na źródło encykliki, jakim jest dotychczasowe Magisterium Kościoła dotyczące kwestii społecznych i systematyzowane w ramach katolickiej nauki społecznej. W swoim artykule, „Encyklika Laudato si’ – ekologia integralna podstawowym elementem katolickiej nauki społecznej”, autor przekonuje, że mówienie o ekologii musi być wplecione w szerszy kontekst aniżeli jedynie ochrona środowiska naturalnego. Konieczne jest powiązanie ekologii z zagadnieniami gospodarczymi, politycznymi i społecznymi, co właśnie czyni encyklika Laudato si’. Bremer podkreśla, że jej zasadnicze przesłanie wyraźnie oparte jest na społecznej nauce Kościoła, a kwestie ekologiczne są ukazane jako nieodłącznie związane z antropologią i etyką. Nowość zawartych w Laudato si’ refleksji polega na podkreśleniu roli ekologii w mówieniu o sprawiedliwości społecznej, jak i na uwypukleniu na tym tle tak bliskiej sercu papieża duszpasterskiej troski o ubogich tego świata.

Teresa Grabińska w artykule zatytułowanym „Bezpieczeństwo ekologiczne według Laudato si’ w perspektywie nauczania Jana Pawła II” odwołuje się do nauczania poprzednika Franciszka na Stolicy Apostolskiej, które jest wyraźnie przywoływane w encyklice papieża Franciszka. Papież Polak wielokrotnie przestrzegał przed utylitarnym podejściem do środowiska naturalnego, nawoływał do „nawrócenia ekologicznego” i był prekursorem szeroko rozumianej ekologii, tzw. ekologii ludzkiej. Autorka bada kolejne rozdziały Laudato si’, ukazując nawiązania do nauczania świętego Papieża, szczególnie do jego trzech encyklik społecznych i licznych katechez. Analizując pojęcie tzw. bezpieczeństwa ekologicznego podkreśla, że jego rozumienie u obydwu papieży jest bardzo podobne. W konkluzji stwierdza również wyraźną ciągłość papieskiego nauczania od Populorum progressio Pawła VI do Franciszka.

Ważna z ekumenicznego punktu widzenia jest inspiracja płynąca ze strony prawosławia. Krzysztof Leśniewski w artykule „Inspirujący wpływ patriarchy Bartłomieja I na encyklikę Laudato si’”, wskazuje, że czytając encyklikę Laudato Si’’ nie sposób nie zauważyć odwołań do osoby i dzieła Patriarchy Konstantynopola, Bartłomieja I. Patriarcha jest od wielu lat zaangażowany w promowanie ekologicznej świadomości we współczesnym świecie. Artykuł szeroko omawia jego działalność proekologiczną, zwłaszcza 9 zorganizowanych z jego inicjatywy tzw. sympozjów na wodzie. Papież Franciszek poświęca poglądom „Zielonego Patriarchy” 8 i 9 punkt swojej encykliki. Leśniewski szczegółowo omawia zawarte w nich nawiązania do nauczania Patriarchy i konstatuje istotne dowartościowanie wyjątkowego wkładu Bartłomieja I w budzenie do odpowiedzialności za świat.

Podstawowym punktem odniesienia dla wszelkich rozważań w ramach chrześcijaństwa jest oczywiście Pismo Święte. Roman Batorski w tekście „Encyklika Laudato si’ czytana przez biblistę”, przygląda się treściom zawartym w ekologicznej encyklice pod kątem biblijnej teologii stworzenia. Skupia się przede wszystkim na drugim rozdziale papieskiego tekstu zatytułowanym „Ewangelia stworzenia”. Podejmuje pytanie, czy w świetle Pisma Świętego da się pogodzić „prymat” człowieka wobec innych stworzeń i panowanie zlecone mu przez Boga z afirmacją pozostałych stworzeń. Zauważa, że właściwe rozumienie „panowania” człowieka nie może być oderwane od faktu, że człowiek jest „obrazem Boga”. Szczególną uwagę autor zwraca na fragment mówiący o kuszeniu Jezusa na pustyni, w którym czytamy, że Jezus „był ze zwierzętami”. Faktu tego Papież wydaje się nie doceniać, a ma on ważne konsekwencje interpretacyjne. Autor zauważa również, że Papież zarysowuje w encyklice odpowiedzi na nurtujące wiele osób pytanie o udział stworzeń w życiu wiecznym. W końcu podkreśla, że tradycyjne rozumienie tekstu Księgi Rodzaju jest tak głęboko zakorzenione w świadomości wielu chrześcijan, że przezwyciężenie tego wymaga wielkiego wysiłku i mocnych argumentów.

Tekst papieski nie jest jedynie suchym intelektualnym dyskursem. Wyrasta również z doświadczenia indywidualnej i wspólnotowej modlitwy Jorge Mario Bergoglio. Adelajda Sielepin w artykule „Laudato si’ w perspektywie teologii liturgii”, zwraca uwagę na liturgiczne elementy encykliki. Sam jej tytuł, Laudato si’, jest wyraźnie doksologiczny, jakby zaczerpnięty z modlitwy. Jej treść jest przeniknięta troską, aby przywrócić stworzeniu podstawową funkcję wielbienia Stwórcy. Sielepin odnajduje w układzie encykliki strukturę starotestamentalnej modlitwy i przypuszcza, że Papież ułożył w ten sposób encyklikę, aby móc poprowadzić rozważanie ważnych dla ludzkości spraw przed obliczem Boga. Autorka wyodrębnia w encyklice i analizuje dwa profile o liturgicznym charakterze. Pierwszy dotyczy natury liturgii i odniesienia do zagadnień, które stanowią o liturgiczności (sakramentalna wizja świata). Drugi profil to sama liturgia, o której znaczeniu Papież pisze w rozdziale „Znaki sakramentalne i świąteczny odpoczynek”. Autorka podkreśla, że Franciszek wskazuje na Eucharystię jako istotne lekarstwo na współczesne problemy ochrony stworzenia.

Stanisław Jaromi w tekście „Ekologia integralna i franciszkańska w Laudato si'” przedstawia centralny temat encykliki, to jest ekologię integralną, a także najważniejszą inspirację Papieża, czyli ekologiczną tradycję franciszkańską. Autor umieszcza treść encykliki w kontekście wcześniejszych wypowiedzi Franciszka na tematy ekologiczne. Ten aspekt dopełniony zostaje ukazaniem wypowiedzi i działań proekologicznych Watykanu po opublikowaniu encykliki. Analizy te pokazują m.in. doniosłość inspiracji franciszkańskiej dla tego wymiaru nauczania społecznego Kościoła, który dotyczy stosunku człowieka do przyrody.

Zastanawiająca jest nieobecność w Laudato si’ wyraźnych odniesień do tradycji duchowej i intelektualnej wywodzącej się od św. Ignacego, w ramach której Papież-jezuita otrzymał swoją formację zakonną i kapłańską. Od tego problemu wychodzi Jacek Poznański w artykule zatytułowanym „Ignacjańskie i jezuickie tło ekologicznej encykliki Papieża Franciszka”. Autor rozważa najpierw możliwe trudności w łączeniu duchowości ignacjańskiej z ekologią, przede wszystkim zarzuty indywidualizmu i antropocentryzmu. Następnie przedstawia rozwój świadomości ekologicznej wewnątrz zakonu jezuitów na przestrzeni ostatnich trzydziestu lat. Wreszcie poddaje analizie dwa najważniejsze ćwiczenia z książeczki Ćwiczeń duchowych św. Ignacego, „Zasadę i Fundament” oraz „Kontemplację pomocną do uzyskania miłości”, wskazując na możliwość ich interpretacji w zgodzie z ekologiczną duchowością zaproponowaną w Laudato si’. Praktyka odpowiednio zinterpretowanych Ćwiczeń może wspierać ekologiczne nawrócenie i inne ważne aspekty ekologii integralnej.

Druga część książki, zatytułowana „Konteksty filozoficzne i naukowe”, zawiera pięć artykułów. Przedstawiają one szersze, poza kościelne czy poza ściśle chrześcijańskie tło dla zagadnień omawianych w encyklice.

Zbigniew Wróblewski, w artykule „Cóż nam po naturze w XXI wieku?” przedstawia filozoficzną interpretację trzech problemów, które często pojawiają się w encyklice Laudato si’, a mianowicie: źródła kryzysu ekologicznego, koncepcja natury oraz kwestia wewnętrznej wartości bytów naturalnych. Odwołując się głównie do niemieckiego filozofa, Roberta Spaemanna, autor rozwija argument na rzecz tezy, że jednym z głównych źródeł kryzysu ekologicznego jest nowożytne dowartościowanie naukowo-technicznego ujęcia natury, które zdominowało instrumentalną relację człowieka do przyrody. W tej perspektywie natura jest pojmowana jedynie jako zasób „do użycia”, jako rzeczywistość, która nie posiada wewnętrznej wartości i jest pozbawiona własnej celowości. Zdaniem Wróblewskiego rehabilitacja teleologicznej koncepcji natury, która posiada celowość immamentną i transcendentną, jest fundamentem do usprawiedliwienia wewnętrznych wartości natury oraz określenia podstawowej relacji moralnej względem bytów naturalnych, jaką jest relacja życzliwości.

Filozoficzny charakter ma również kolejny tekst. Anita Ganowicz-Bączyk w artykule „Wątki ekoetyczne w encyklice Laudato si’ papieża Franciszka” podkreśla przekonanie Papież, iż w istocie mamy współcześnie do czynienia nie z dwoma, lecz z jednym kryzysem zarazem społecznym i ekologicznym. Degradacja środowiska przyrodniczego i społecznego (ludzkiego) oraz degradacja duchowa, etyczna, kulturowa są ze sobą ściśle powiązane. Autorka zauważa, że Papież obok pogłębionej diagnozy, wskazuje również drogę wyjścia z kryzysu, która musi polegać na przedefiniowaniu postępu, nawróceniu ekologicznym, zmianie stylów życia, realizacji wartości i rozwijaniu cnót „ekologicznych”. Według Ganowicz-Bączyk encyklika niesie ze sobą przesłanie nadziei na przezwyciężenie kryzysu poprzez odnowienie religijnego szacunku człowieka dla integralności stworzenia oraz traktowanie przez człowieka swojej pracy jako współdziałania z Bogiem w dziele stworzenia.

W tekście „Nawrócenie ekologiczne: w stronę dialogu i humanizmu komunikacyjnego” Ewa Krawiecka wysuwa tezę, według której odpowiedzią na wezwanie do „nawrócenia ekologicznego” może być idea humanizmu komunikacyjnego. Największe niebezpieczeństwo leży bowiem jej zdaniem w zaburzonych relacjach obejmujących wszystkie odcienie naturalnego sposobu komunikacji. Stworzenie i Stwórca zawsze są ze sobą w relacjach, które można pojmować jako dialog. Współcześnie dialog został skażony na linii zarówno wertykalnej i horyzontalnej. Papież dostrzega największe zagrożenie, jakim jest dla pojęcia człowieczeństwa zerwanie relacji dialogu. Krawiecka wskazuje, że humanizm komunikacyjny oparty jest na pojęciu osoby, która wyraża siebie w dialogu (w stosunku do samej siebie, drugiego człowieka i świata oraz Boga). Ten nurt myślenia może być też rozumiany jako przejaw ekologii zintegrowanej. Jego zadaniem jest wtedy ponowna humanizacja języka opisującego stworzenie i Stwórcę oraz powrót do etycznych relacji: ja-ty-świat oraz styl odpowiedzialnego, personalistycznego zarządzania sobą, innymi oraz powierzonymi dobrami.

Filozoficzne konteksty uzupełniają dwa artykuły odnoszące się do naukowych zagadnień istotnych dla encykliki oraz dyskusji z nią związanych. Zbigniew M. Karaczun przedstawia refleksję na temat klimatu w tekście „Laudato si’ wobec problemu ochrony klimatu”. Według autora spowodowane działalnością człowieka zmiany klimatu są jednym z największych wyzwań, przed którymi w XXI wieku stanęła ludzkość. Jego zdaniem to właśnie jednoznaczne opowiedzenie się Franciszka po stronie nauki wskazującej na antropogenne przyczyny zmian klimatu, wywołały tak duże emocje wokół encykliki. Karaczun zauważa, że na temat ochrony klimatu wypowiadali się w podobnym do Franciszka duchu także Jan Paweł II i Benedykt XVI. Podkreśla również, że jeśli zmiany klimatu rzeczywiście zachodzą i są spowodowane działalnością człowieka, to integralność moralna wymaga podjęcia działań zmierzających do ich powstrzymania. Według autora Laudato si’ oferuje duży potencjał i ładunek intelektualny, który może doprowadzić do ważnych zmian w podejściu do tego zagadnienia.

W ostatnim tekście publikacji, zatytułowanym „Ekologia miasta w perspektywie Laudato si’”, Kasper Jakubowski podkreśla, że encyklika Ojca Świętego stanowi inspirującą diagnozę i opis zjawisk, czerpiąc z osiągnięć i ustaleń naukowych różnych dziedzin nauki. Autor prezentuje badania nad treścią Laudato si’ z punktu widzenia problematyki środowiskowej współczesnych miast i idei ekologii miasta (ang. urban ecology). Wskazuje na propozycje zmian i praktycznych rozwiązań zaproponowanych przez Papieża, które inspirują do społecznej, ekologicznej, przestrzennej odnowy miast. Zdaniem autora autentyczny rozwój tych istotnych dla przyszłości świata skupisk ludności musi prowadzić do integralnej poprawy jakości życia. Wiąże się to z projektowaniem przestrzeni publicznych, rozwojem transportu publicznego, poprawą estetyki przestrzeni, dostępem do terenów zieleni, partycypacją społeczną, ograniczeniem zanieczyszczeń i poszukiwaniem równowagi ekologicznej w miastach podlegających dynamicznym zmianom.

Punktem wyjścia dla prezentowanej książki były referaty wygłoszone podczas konferencji „Kościół i nauka w obliczu ekologicznych wyzwań” organizowanej z okazji publikacji encykliki Laudato si’ papieża Franciszka w dniu 15 października 2015r. w gmachu Akademii Ignatianum w Krakowie. Organizatorami tego wydarzenia był Instytut Filozofii Akademii Ignatianum w Krakowie, Ruch Ekologiczny św. Franciszka z Asyżu oraz Franciszkańskie Towarzystwo Naukowe. Część z wygłoszonych wtedy referatów opracowano jako prezentowane tutaj artykuły; pięć pozostałych tekstów napisano specjalnie dla naszej książki.

Ufamy, że nasza publikacja stanie się inspirującym punktem wyjścia do dyskusji ludzi nauki i Kościoła, teoretyków i praktyków, ekologów z uniwersytetów i aktywistów z różnych miejsc toczących boje o kształt naszej Matki Ziemi.

Ks. Jacek Poznański SJ, o. Stanisław Jaromi OFMConv

Spis treści
Wprowadzenie

Część I: Źródła i inspiracje
Kasper Kaproń OFM, Południowoamerykańskie praźródła „Laudato si'”
Józef Bremer SJ, Encyklika „Laudato si'” – ekologia integralna podstawowym elementem katolickiej nauki społecznej
Teresa Grabińska, Bezpieczeństwo ekologiczne w „Laudato si’” w perspektywie nauczania Jana Pawła II
Krzysztof Leśniewski, Inspirujący wpływ Patriarchy Bartłomieja I na encyklikę „Laudato si’”
ks. Roman Batorski, Encyklika „Laudato si'” czytana przez biblistę
Adelajda Sielepin CHR, „Laudato si'” z perspektywy teologii liturgii
Stanisław Jaromi OFMConv, Ekologia integralna i franciszkańska
Jacek Poznański SJ, Ignacjańskie i jezuickie tło ekologicznej encykliki papieża Franciszka

Część II: Konteksty filozoficzne i naukowe
Zbigniew Wróblewski, Cóż nam po naturze w XXI wieku? Uwagi o chrześcijańskiej teologii i filozofii natury
Anita Ganowicz-Bączyk, „Laudato si'” w praktyce etyki środowiskowej
Ewa Krawiecka, Nawrócenie ekologiczne w stronę dialogu i humanizmu komunikacyjnego
Zbigniew M. Karaczun, „Laudato si’” wobec problemu ochrony klimatu
Kasper Jakubowski, Ekologia miasta w perspektywie „Laudato si'”

Książka do kupienia w e-księgarni WAM