Male RWS Dobrzy nad WisCoraz więcej w nas zainteresowania skąd pochodzi żywność, którą wrzucamy do koszyka podczas zakupów. Zwracamy uwagę na etykiety, pytamy o producenta, zastanawiamy się nad drogą, jaką nasze jedzenie przebyło. Jednym z modeli wytwarzania i dostarczania żywności ze znanego źródła jest Rolnictwo Wspierane przez Społeczność (RWS). Powstał on jako odpowiedź na negatywne zmiany w sposobie produkcji i dystrybucji żywności, które stopniowo wypierają rodzinne gospodarstwa rolne i promują żywność z supermarketów. Model ten jest bardzo obiecujący w kwestii znajdowania rozwiązań na bolączki współczesności.

Rolnictwo Wspierane przez Społeczność polega na współpracy drobnych gospodarstw rolnych oraz konsumentek i konsumentów opartej na bezpośrednim kontakcie, solidarności i wsparciu. To oddolne organizowanie się wytwórców i odbiorców żywności zapoczątkowane zostało w latach 70. XX w. w Japonii, jako odpowiedź na negatywne skutki związane z przemysłowym rolnictwiem i od tego czasu z sukcesem rozwija się na całym świecie, w tym w Europie, zapewniając w 2015 r. żywność dla ponad 500 000 odbiorców.

Współpraca między jednym lub kilkoma rolnikami, a grupą konsumentów w tym modelu jest długoterminowym zobowiązaniem - ze strony rolnika do dostarczania świeżej, dobrej jakości ekologicznej żywności po przystepnej cenie przez cały seozn, a ze strony konsumenta – do regularnego jej odbioru. Przed rozpoczęciem prac na roli obie strony zwierają porozumienie, określające m.in. rodzaj i ilość warzyw, owoców i innych produktów, które są, zazwyczaj co tydzień w czasie sezonu, dostarczane przez rolnika do miasta oraz cenę za jednorazową "paczkę". Niezwykle ważne jest tutaj to, że odbiorcy żywności dokonują z góry przedpłaty za cały sezon, co daje rolnikowi możliwość zakupu wszelkich środków produkcji, otrzymania godnego wynagrodzenia za swoją pracę, zatrudnienia ludzi, a czasem nawet dokonania niezbędnych w gospodarstwie inwestycji.

Dlatego też tak istotne jest poznanie siebie nawzajem, uwzględnienie oczekiwań i potrzeb oraz zrozumienie przez obie strony, że dzielą między sobą ryzyko, korzyści i obowiązki. Jest tu miejsce na konstruktywne informcje zwrotne, ale już mniej na "grymaszenie" – odbiorcy żywności nie wybierają sobie składu pojedynczej paczki np. lepiej wyglądających marchewek i przyjmują to, czym obrodziła ziemia z uwzględnieniem warunków pogodowych w danym tygodniu. Stąd też tak duży nacisk na wzajemne zaufanie, jasną komunikację, solidarność, wsparcie oraz współpracę. Co więcej wokół takiego RWS tworzy się społeczność – ma to wielkie znaczenie, gdyż odbiorców łączy zazwyczaj poza chęcią otrzymywania wysokiej jakości żywności, również chęć zmiany systemu żywnościowego na bardziej ekologiczny i sprawiedliwy.

 W 2016 r. europejskie ruchy skupiające RWS-y określiły najważniesze zasady i wartości definiujące Rolnictwo Wspierane przez Społeczność:

  • troska o glebę, wodę, nasiona i inne dobra wspólne przy stosowaniu praktyk rolnośrodowiskowych,
  • traktowanie żywności jako dobra wspólnego, nie jako towaru,
  • wytwarzanie żywności w skali, która uwzględnia dobrostan ludzi oraz jest zakorzeniona w lokalnej wiedzy i lokalnych uwarunkowaniach,
  • godne warunki pracy i wynagrodzenie dla wszystkich osób zaangażowanych w wytwarzanie żywności,
  • szacunek dla środowiska naturalnego i dbałość o dobrostan zwierząt,
  • powszechna dostępność do świeżej, lokalnej, sezonowej, zdrowej i zróżnicowanej żywności,
  • budowanie społeczności poprzez zawiązywanie bezpośrednich i długotrwałych relacji w oparciu o dzielenie odpowiedzialności, ryzyka i korzyści,
  • zaangażowanie stron opierające się na zaufaniu, zrozumieniu, szacunku, przejrzystości działań i współpracy,
  • wzajemne wsparcie i solidarność, które rozciąga się poza granice państw

Źródło: fragment z Deklaracji Rolnictwa Wspieranego przez Społeczność

W Polsce pierwszy RWS powstał w 2012 r. w małym gospodarstwie rolnym w Świerżych Pankach w województwie mazowieckim. Para rolników dostarczała przez 3 sezony żywność dla 27 rodzin mieszkających w Warszawie, korzystając z areału niecałego hekatara oraz przy współpracy z lokalnymi rolnikami. Od tego czasu powstało w Polsce kilka kolejnych z sukcesem działających RWS-ów i wydaje się, że potencjał wśród polskich rolników i rolniczek oraz konsumentów i konsumetek na rozwój tego modelu jest bardzo duży. Na stronie wspierajrolnictwo.pl znajduje się wiele przydatnych materiałów oraz aktualności, co dzieje się obecnie w temacie, kiedy odbywają się spotkania, warsztaty. Można wejść w środowisko, poznać ludzi, organizacje i inicjatywy, które działają w tym obszarze.

Rolnictwo Wspierane przez Społeczność zdaje się być świetną odpowiedzią na wyzwania współczesności: pogłębiające się nierówności społeczne, zmiany klimatu, migracje, problem z dostępem do dobrej jakości żywności, brak pracy, agrobiznes rujnujący zasoby naturalne oraz rolników. Dobrą diagnozę tych problemów oraz podobny kierunek działania wskazuje również papież Franciszek w Encyklice Laudato Si':

 „Aby możliwe było nadal oferowanie pracy, konieczne jest promowanie gospodarki sprzyjającej różnorodności produkcyjnej i kreatywności przedsiębiorczości. Na przykład istnieje wiele różnych małych wiejskich systemów żywnościowych, które nadal karmią większość światowej populacji, wykorzystując niewielką część ziemi i wody oraz wytwarzając mniej odpadów, gospodarując na małych areałach, w ogrodach, trudniąc się łowiectwem, zbiorem produktów leśnych czy rybołówstwem. Wielkie gospodarstwa, zwłaszcza w rolnictwie, zmuszają drobnych rolników, by sprzedawali swoją ziemię lub porzucali tradycyjne uprawy. Próby niektórych z nich, aby przejść do innych, bardziej zróżnicowanych form produkcji, okazują się ostatecznie bezużyteczne z powodu trudności dostępu do rynków regionalnych i globalnych lub dlatego, że infrastruktura sprzedaży i transportu służy wielkim przedsiębiorstwom. Władze mają prawo i obowiązek podejmowania działań na rzecz wyraźnego i zdecydowanego poparcia dla drobnych producentów oraz dywersyfikacji produkcji“ [LS 129].

Mnie to przekonuje i w swojej działalności ekologicznej od początku kibicuję modelowi RWS oraz angażuję się w działania go promujące. Ostatnie z wydarzeń miało miejsce we Wrocławiu, gdzie w dniach 12-13 stycznia odbyły się warsztaty "Bądź częścią RWS" organizowane przez EkoCentrum. Wzięło w nich udział ponad 30 osób z całej Polski oraz goście z zagranicy. Byli to twórcy RWS-ów, kooperatyw spożywczych, rolnicy i rolniczki, konsumenci i konsumentki oraz akywiści. Rozmawialiśmy o tym, jak założyć i prowadzić RWS oraz wymienialiśmy się doświadczeniami. Więcej o takich wydarzeniach piszemy na stronie poświęconej RWS-som wspierajrolnnictwo.pl Cieszy mnie to, że jest wiele osob i środowisk zainteresowanych rozwojem takich alternatywnych systemów produkcji i dystrybucji żywności, co daje nadzieję na to, że prawo do decydowania o żywności (do suwerenności żywnościowej), będzie w przyszłości należało do społeczeństwa. Więcej o suwerenności żywnościowej, czyli prawie do decydowania o naszym systemie produkcji i dystrybucji żywności, można dowiedzieć się ze strony Nyeleni Polska.

 

Emilia Ślimko, REFA

 RWS Dobrzy nad Wis kopia

fot. RWS Dobrzyń nad Wisłą