W zachodniej części Wyżyny Lubelskiej, w miejscu, gdzie Małopolski Przełom Wisły otaczany jest przez Płaskowyż Nałęczowski, Równinę Radomską i Równinę Bełżycką - rozciąga się pagórkowato-równinny krajobraz. Jest to obszar ciekawy pod względem budowy geologicznej, o najgęstszej w Europie sieci wąwozów lessowych (11 km/km2) przecinających charakterystyczne dla Płaskowyżu Nałęczowskiego wzniesienia. Poza licznymi formami erozji wąwozowej zauważyć tu można odkrywki skał węglanowych, wykorzystywanych niegdyś jako budulec.



U wylotu doliny Grodarza (prawy dopływ Wisły), położone jest malownicze miasteczko - Kazimierz Dolny. Miejsce to swoją niezwykłość zawdzięcza bogactwu zabytkowemu o różnorodnej architekturze, co jest głównym obiektem zainteresowania turystów a przede wszystkim malarzy.

O bogatej przeszłości historycznej miasta świadczą trzy wspaniałe świątynie a zwłaszcza Kościół Farny majestatycznie wznoszący się nad niżej położonym centrum. Budowane w szesnastym i siedemnastym wieku kamienice (Przybyłów, Celejowska, Gdańska) stanowią prawdziwe pałace sztuki o przebogato urzeźbionych ścianach zewnętrznych. Najwyżej położoną pamiątką z czasów Kazimierza Wielkiego są ruiny zamku oraz baszta służąca dawniej za drogowskaz statkom przepływającym ze zbożem do Gdańska.

Kazimierz Dolny stał się sławny nie tylko z powodu piękna otaczającej go przyrody, ale także ze względu na bezcenną spuściznę pełną dowodów świetnej przeszłości Państwa Polskiego z czasów króla Kazimierza.

W celu ochrony unikalnych zabytków zarówno przyrodniczych jak i kulturowych w 1979 roku został utworzony Kazimierski Park Krajobrazowy. Niestety tylko nieliczni spośród zwiedzających wiedzą, że za "murami" miasta znajduje się obszar, który przyroda szczególnie sobie upodobała. To wyjątkowe miejsce tworzą dwa rezerwaty: Krowia Wyspa - rezerwat typu faunistycznego i Skarpa Dobrska - rezerwat typu krajobrazowego, utworzone 1991 roku.

Rezerwat "Krowia Wyspa" usytuowany jest w nurcie Wisły. Jest on elementem projektowanej ostoi Małopolski Przełom Wisły, Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA 2000.

Natura 2000 to sieć ochrony miejsc cennych pod względem przyrodniczym. Program ten bazuje na dwóch unijnych dyrektywach: "Dyrektywie w sprawie ochrony dzikich ptaków" (1979) oraz "Dyrektywie w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory" (1992). Celem tworzenia sieci NATURA 2000 jest optymalizacja działań na rzecz ochrony dziedzictwa przyrodniczego Europy, co zapewni trwałą egzystencję ekosystemom.

Krowia Wyspa ma ogromne znaczenie siedliskowe, gdyż stanowi bezpieczną przystań dla migrujących zwierząt. Wisła jako międzynarodowy korytarz ekologiczny jest "pomostem" pomiędzy Afryką a Skandynawią, dzięki temu możliwa jest swobodna wędrówka ptaków a także ryb, płazów i wodno-lądowych ssaków. Ta ważna rola "Królowej Polskich Rzek" została dostrzeżona już dawno, a w 1995 roku została szczególne podkreślona. Wtedy to na Konferencji ministrów środowiska w Sofii przyjęto Paneuropejską Strategię Ochrony Różnorodności Biologicznej i Krajobrazowej, w którym to dokumencie Wisła została uznana jako jeden z ośmiu europejskich korytarzy ekologicznych. Wisła znalazła się tam w "towarzystwie" takich rzek jak: Dunaj, Cisa czy Loara, a z polskich rzek wymieniany jest tam jeszcze tylko Bug.

Powierzchnia rezerwatu oprócz wyspy obejmuje również piaszczyste mielizny oraz wodę przylegającą ze wszystkich stron do gruntu co stanowi 62,3 ha. Ochrona terenu jest konieczna do zachowania stanowisk lęgowych wielu gatunków ptaków. Dzięki prowadzonej metodzie użytkowania terenu (wypas bydła), możliwe jest zachowanie specyficznych zbiorowisk roślinnych stanowiących siedliska lęgowe a tym samym determinujących występowanie awifauny. W okresie lęgowym, wypas bydła jest ograniczony. Na wyspie gnieździ się wiele gatunków ptaków: rybitwa białoczelna, brodziec krwawodzioby, brodziec piskliwy, brzegówka, krzyżówka, czajka, mewa pospolita, pliszka żółta, płaskonos, rybitwa zwyczajna, rycyk, sieweczka obrożna, sieweczka rzeczna, a nawet ostrygojad (mający kilka stanowisk lęgowych w Polsce). Niegdyś spotykane były: batalion, cyraneczka, kulon, mewa białogłowa, mewa czarnogłowa, mewa śmieszka, rożeniec. Poza tym, na wyspie zaobserwowano kilkadziesiąt innych gatunków ptaków, zatrzymujących się tutaj podczas wiosennych i jesiennych wędrówek, wzdłuż korytarza ekologicznego Wisły.

Rezerwat "Skarpa Dobrska" to zachodnia krawędź Równiny Bełżyckiej opadająca ku Kotlinie Chodelskiej. Obszar rezerwat obejmuje nieużytki rolne i pastwiska o powierzchni 39,7 ha osiągając w swojej zachodniej części wysokość względną ok. 90 m. Ten stromy uskok zbudowany jest z płatu lessowego o kilkumetrowej miąższości, który określa urzeźbienie terenu. Wytworzyły się tu różnej wielkości wąwozy z niewielkimi rozgałęzieniami. Labirynt tychże wąwozów jest jednym z najgłębszych tego typu w Polsce! Głębokość ich dochodzi nawet do 40 m. Miejsce to zostało objęte ochroną w celu zachowania skał węglanowych okresu kredowego; odsłonięć osadów czwartorzędowych; ciepłolubnych muraw z licznymi ale rzadkimi gatunkami roślin.

Ciepłolubna roślinność o charakterze stepów ostnicowych i kwietnych jest rarytasem w skali całego kraju. Na glebach wytworzonych z lessów, margli i opok marglistych spotyka się tutaj kwitnące wczesną wiosną chronione gatunki: miłka wiosennego, zawilca wielkokwiatowego, wisienkę karłowatą, a także węrzymorda stepowego, kosatkę kielichowatą czy ostnicę włosowatą. W dolnych partiach skarpy występują płaty rzadkiego omanu wąskolistnego, a jej stok porastają zarośla z dziką różą, berberysem, ligustrem pospolitym, tarniną, które stopniowo wypierają roślinność murawową. Rezerwat jest rezerwatem częściowym, gdyż niezbędne są pewne zabiegi, aby zachować już fragmentaryczny charakter stepu. Na niewielkiej powierzchni znajdują się bogate stanowiska 40 rzadkich gatunków roślin. Liczne z nich mają tylko kilka stanowisk w Polsce np.: Crepis rhoedifolia, Festuca makutrensis, Colema coccoforum, Fulgensia futgens.

U podnóża skarpy płynie Chodelka. Jest to jedna z najdłuższych rzek odwadniających teren powiatu opolskiego, na którym znajduje się rezerwat. W dali "rozciąga się" lustrzana wstęga Wisły - ostatniej tej wielkości dzikiej rzeki w Europie. Z najwyżej położonej części rezerwatu przy sprzyjających warunkach, suchym i nie zanieczyszczonym powietrzu, można dostrzec na północnym zachodzie Góry Świętokrzyskie a nawet wieżę stacji przekaźnikowej na Świętym Krzyżu!

Zauroczeni pięknym krajobrazem doliny Wisły skłonni jesteśmy na zawsze zostać sprzymierzeńcami przyrody. Praktyka niestety pokazuje drugą stronę medalu, a szkoda.

Wioletta Wawer