W dzień św. Franciszka z Asyżu 4.10.2019 franciszkanie z trzech zakonów i ich parafianie z Amazonii modlili się za projekt ekologii integralnej i synod dla Amazonii. W celebracji zorganizowanej w ogrodach watykańskich wziął udział papież Franciszek, przedstawiciele kurii i katoliccy ekolodzy. Przy śpiewie Hymnu Stworzenia wspólnie zasadzono drzewo i powierzono obrady synodu oraz całe dzieło ekologii integralnej w świecie Patronowi Ekologów. Temat ten szeroko omawia specjalny list ministra generalnego franciszkanów, który u nas publikujemy. Jak do nas, którzy żyjemy daleko od Amazonii, dociera to ważne wezwanie?
Drodzy bracia i siostry, niech Pan obdarzy was pokojem! Jedynym pragnieniem św. Franciszka po jego nawróceniu było życie Ewangelią i świadczenia o niej w świecie. Począwszy od XIV aż do XVII rozdziału Reguły niezatwierdzonej możemy znaleźć ewangeliczne cytaty, opisujące wysłanie uczniów przez Jezusa (por. Mt 10,1-42; Łk 9,1-6; 10,1-20; Mk 6,7-13). Dla św. Franciszka życie, dawanie świadectwa i głoszenie Ewangelii powinno zawsze odbywać się w umniejszeniu, ubóstwie, pokorze i poddaniu się Kościołowi, nie zatrzymując nic dla siebie, aby wszystko oddać Panu. Ponadto, kiedy przyszli pierwsi bracia, których dał mu sam Bóg, Franciszek rozpoczął życie braterskie, będące do dzisiaj najważniejszym wyrazem franciszkańskiego charyzmatu…
Wszyscy czujemy się wezwani przez papieża Franciszka, który w adhortacji apostolskiej Evangelii Gaudium stwierdza, że “wszyscy mają prawo przyjąć Ewangelię” oraz że “chrześcijanie mają obowiązek głoszenia jej, nie wykluczając nikogo” (EG 14), a także kiedy cytuje słowa misyjnego polecenie Jezusa, na które odpowiedzią jest ewangelizacja: “Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Uczcie je zachowywać wszystko, co wam przykazałem” (EG 19).
Należy pamiętać, że sam św. Franciszek wysłał “po dwóch” swoich braci, nakazując, aby głosili pokój i pokutę (por. 1 Cel 29). Taka postawa jest potwierdzeniem misyjnego wymiaru naszego charyzmatu, który skłania nas do wychodzenia do naszych braci i sióstr na całym świecie, w sposób szczególny docierając do nich z orędziem naszego sposobu życia oraz głosząc czynami pojednanie, pokój, sprawiedliwość i okazując szacunek stworzeniu (por. KG 1, 2). Dzisiaj bardziej niż kiedykolwiek, w kontekście kryzysu klimatycznego oraz kryzysu migracyjnego w którym żyjemy, jest to dla nas wyzwaniem, a Kościół zachęca nas, abyśmy nie pozostawali obojętni.
Papież Franciszek zwrócił szczególna uwagę na Kościół w Amazonii i zwołał synod o Amazonii na temat: “Amazonia: Nowe drogi dla Kościoła i na rzecz ekologii integralnej”. W dokumencie przygotowawczym synodu czytamy, że “Amazonia to region o bogatej różnorodności biologicznej; jest wieloetniczny, wielokulturowy i wieloreligijny, jest to zwierciadło całej ludzkości, w obronie życia wymagające zmian strukturalnych i osobistych ze strony wszystkich ludzi, narodów i Kościoła”. Musimy także pamiętać, że w Panamazonii żyje około 32 mln ludzi (w 9 krajach, w których są amazońskie lasy), wśród których jest około 3 mln ludności tubylczej złożonej z około 390 różnych narodowości i plemion. Rdzenna ludność rodziła się i wzrastała w harmonii z lasem i przez tysiące lat zachowała pewną równowagę.
Dziś “jednak życie w Amazonii jest zagrożone degradacją i nadmierną eksploatacją środowiska, systematycznym naruszaniem praw człowieka, fundamentalnych dla ludności amazońskiej” (Instrumentum Laboris, 14).
My franciszkanie jesteśmy wezwani, aby z wielką uwagą towarzyszyć temu synodowi, który pragnie słuchać krzyku dochodzącego z Amazonii (por. Instrumentum Laboris, 45-46). Pragniemy tu przytoczyć dane znajdujące się w Dokumencie przygotowawczym: “Dorzecze Amazonii stanowi dla naszej planety jedną z największych rezerw biologicznej różnorodności (od 30 do 50 % światowej flory i fauny), słodkiej wody (20% niezamarzniętej wody słodkiej na całej ziemi); posiada ponad jedną trzecią lasów pierwotnych naszej planety, a chociaż największymi zasobnikami dwutlenku węgla są oceany, to jednak nie można ignorować dwutlenku, który zawiera Amazonia. Mamy tutaj ponad siedem i pół miliona kilometrów kwadratowych, rozmieszczonych w dziewięciu krajach, które razem dzielą ten biom (Brazylia, Boliwia, Ekwador, Gujana, Peru, Surinam, Wenezuela, włączając Gujanę Francuską jako terytorium zamorskie)”. Jesteśmy wezwani, aby razem z Kościołem starać się zainicjować proces ekologicznego nawrócenia na poziomie osobistym i wspólnotowym, do którego zachęca nas papież Franciszek w encyklice Laudato si’ (LS 216-221), “pozwalając, by moc i światło otrzymanej łaski obejmowały także relacje z innymi istotami i otaczającym światem, budząc owo cudowne braterstwo z całym stworzeniem, którym tak wspaniale żył święty Franciszek z Asyżu” (LS 221).
Eklezjologiczny wymiar ewangelizacji misyjnej, którą proponuje nasza tożsamość, jako naśladowców Jezusa Chrystusa zmartwychwstałego i św. Franciszka z Asyżu, wymaga od nas szerzenia naszej wizji o uczestnictwie świeckich we wszystkich aspektach życia Kościoła. Jak przypomina nam papież Franciszek, świeccy są nie tylko asystentami tych, którzy są uważani za “pierwszą” czy “uprzywilejowaną” kastę ewangelizatorów. Wszyscy członkowie Kościoła dzielą tą samą odpowiedzialność, aby żyć i głosić Ewangelię. Dlatego koniecznym jest ponowne przemyślenie sposobów ewangelizacji we wszystkich ich aspektach, a także w jaki sposób staramy się informować i prowadzić formację duchowości ekologii integralnej. Ewangelizacja i troska o człowieka i środowisko reprezentują dwie strony medalu: “miłość Boga i miłość bliźniego”. W tym kierunku musimy zjednoczyć nasze siły wraz z mieszkańcami Amazonii i tymi wszystkimi, którzy żyją w podobnej sytuacji, jako sposób wcielenia w nasze życie i w życie Kościoła i dzisiejszego świata przesłania św. Franciszka z Asyżu.
Św. Franciszek autentycznie żył ekologią integralną, chociaż w średniowieczu nie używano tej terminologii. Papież Franciszek mówi o ekologii integralnej włączając wymiary ludzki i społeczny: “ekologia środowiskowa, ekonomiczna i społeczna” (LS 138-142), “ekologia kulturowa” (LS 143-146) oraz “ekologia życia codziennego” (LS 147-155). A następnie wiąże ekologię integralną z “zasadą dobra wspólnego” (LS 156-158), która wymaga odpowiedzialnej etyki, aby respektować podstawowe i niezbywalne prawa wszystkich ludzi poprzez “apel o solidarność i opcję preferencyjną na rzecz ubogich” (LS 158-162). Styl życia św. Franciszka, który stał się bratem trędowatych, ubogich, stworzeń, mężczyzn i kobiet swojego czasu, sprawił, że był on zdolny do integralnego życia we wspólnocie i w świecie.
Odniesienie do ludów Amazonii przywołuje wprost działania związane z ekologią. Jednak wszyscy musimy pamiętać, że “aby promować ekologię integralną w codziennym życiu Amazonii, koniecznym jest również zrozumienie pojęcia sprawiedliwości i międzypokoleniowej komunikacji, która obejmuje przekaz doświadczenia przodków, kosmologii, duchowości i teologii rdzennej ludności, wokół troski o wspólny dom” (Instrumentum Laboris, 50). Odpowiedzialność za “wspólny dom” winna opierać się na miłości do przyszłych pokoleń i “powinna być innym spojrzeniem, myślą, polityką, programem edukacyjnym” (LS 111).
Do nas, którzy żyjemy daleko od Amazonii, dociera ważne wezwanie pochodzące z tego obszaru. Poszukiwanie i wydobycie złota z rzek i innych miejsc, powoduje nieustanną degradację i zanieczyszczenie środowiska. Dobrze jest pamiętać, że ten tak bardzo ceniony i szlachetny metal staje się również powodem dokonywania przemocy, niewolnictwa, przemytu, porwań i rabunków wśród rdzennej ludności. To samo dotyczy drewna, bezprawnie wycinanego w lasach, które później przechodzi przez różne nielegalne drogi, by znaleźć się na rynku międzynarodowym jako “zalegalizowane”. Po cichu dokonuje się również proceder “biopiractwa”, polegający na wydobyciu różnych naturalnych produktów oraz gatunków roślinnych i zwierzęcych z wykorzystaniem wielowiekowej wiedzy ludów amazońskich. Wiele innych produktów jest wywożonych jako cenne towary, których produkcja powoduje całkowitą wycinkę lasów (por. Dokument przygotowawczy).
Wiemy, że Kościół Katolicki, od samego początku przybycia europejskich kolonizatorów, jest obecny w niektórych częściach Amazonii. Kościół jest wciąż w Amazonii profetycznym głosem. Pragniemy przesłać szczególne podziękowanie braciom naszego Zakonu, którzy aktualnie żyją i pracują w Amazonii, w Boliwii, Brazylii, Kolumbii, Ekwadorze, Peru i Wenezueli. Jednocześnie prosimy wszystkich braci Zakonu, aby byli wrażliwymi na krzyk Amazonii, aby bronić życia, godności i praw amazońskiej ludności jak również, aby byli coraz bardziej obecnym Kościołem, posiadającym amazońskie misyjne oblicze, Kościołem, który stawia czoła dzisiejszym wyzwaniom (por. Instrumentum Laboris, część III).
Życzę radosnego świętowania uroczystości św. Franciszka! Pokój i Dobro!
Rzym, 29 września 2019 Święto Archaniołów Michała, Gabriela i Rafała
Fr. Michael Anthony Perry, ofm (Min. Gen.) i definitorzy generalni
zdjęcia z uroczystości watykańskiej i tekst listu za ofm.org, opr. sj
